Sendero Luminoso

Alhoewel de Peruaanse economie de laatste jaren flink in de lift zit is daar in de hooglanden nog minder van te merken. Veel mensen hier leven nog steeds in extreme armoede. Deze armoede was ooit de oorsprong van een van de bloedigste perioden van het moderne Perú.
Ayacucho was gedurende de periode 1980 tot eind jaren negentig de basis van de beweging “Sendero Luminoso” ook wel “Shining Path” of “Lichtend Pad” genoemd. Sendero stond voor een extreem gewelddadige versie van het Maoïsme.

Na de militaire overheersing in Peru lanceerde Luminoso in 1980 zijn revolutie om de politieke structuur van het land omver te werpen en het om te vormen naar een vreedzame agrarische gemeenschap. De leider van de beweging was Abimael Guzmán, een leraar Filosofie aan de universiteit. Zijn charismatische uitstraling zorgde al snel voor een groeiende vaste kern van aanhangers.

Het startschot voor de revolutie werd gegeven door het in brand steken van stemhokjes in een stadje vlakbij Ayacucho. Als snel volgden aanslagen op politici en bomaanslagen op politieposten.
Om vrees aan te jagen in het land werden eerst dode honden opgehangen aan lantaarnpalen maar daarna werden wreedheden begaan tegen de lokale bevolking die ze juist claimden te willen helpen. Door het inzetten van “volksrechtbanken” werd iedereen die banden had met de “kapitalistische economie” veroordeelt en vermoord. Wat ooit begonnen was als een “Lichtend Pad” werd al snel een bloedig pad naar een uitzichtloze oorlog.

De regering stuurde het leger om de opstand de kop in te drukken en gebruikte hierbij excessief geweld waarbij mensenrechten op grote schaal werden geschonden. Vele onschuldige vreedzame burgers werden zonder enige vorm van proces vermoord. Deze reactie zorgde juist voor een uitbreiding van het conflict en stortte het land in een burgeroorlog. De woede van eeuwen aan onderdrukking welde op en een uitbarsting van geweld aan beide zijden volgde. Burgers in Ayacucho en vele andere Andesdorpen waren vogelvrij. Als iemand contact had met een persoon die bij het leger beschouwd werd als een aanhanger van Sendero dan was hij of zij het leven niet zeker en andersom gold hetzelfde. Mensen waren doodsbang en velen verdwenen of werden zonder reden vermoord.

Pas door de arrestatie van Guzmán op 12 september 1992 in Lima begon de beweging uit elkaar te vallen en langzaam de rust terug te keren. Guzmán zit nu een levenslange gevangenisstraf uit samen met de man die verantwoordelijk was voor zijn arrestatie: de voormalige President van Perú, Alberto Fujimore. Deze zit een 25 jarige celstraf uit voor het schenden van mensenrechten..

De Waarheidscommissie die later werd ingesteld kwam in 2003 tot de conclusie dat rond de 70.000 mensen zijn omgekomen of verdwenen gedurende het conflict waarvan 50% door toedoen van Luminoso en minsten 35% door toedoen van de regeringstroepen. Volgens Manuel is er bijna geen familie in Ayacucho die niet iemand heeft verloren in de oorlog.

In Ayacucho is nu een museum dat herinnert aan deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Perú: Museo de la Memoria de ANFASEP “Para qui no se repita” (Omdat dit zich nooit mag herhalen).
We bezoeken het museum en betalen een kleine bijdrage voor de toegang. In een ruimte is op een grote wand een tijdbalk zichtbaar waarbij alle gebeurtenissen gedurende het conflict zijn te volgen. In een andere ruimte zijn onder meer foto’s te zien van verdwenen mensen, veelal jonge studenten, met beschrijvingen van hetgeen hun is overkomen.
In het kantoor kopen we enkele video’s en schrijven we onze naam in het bezoekersregister.

We gaan naar het centrale plein van Ayacucho waar we even op een bankje gaan zitten. 10 jaar geleden struikelde je hier volgens Karin nog over de jonge schoenpoetsertjes, straatkinderen die zo hun hoofd boven water hielden. Maar die tijd is voorbij, door vele projecten van overheid en hulporganisaties zijn de kinderen van de straat opgevangen en is hun werk overgenomen door volwassenen die aangesloten zijn bij een centrale organisatie gezien de uniforme polo’s die ze allemaal dragen. Al gauw wijst een schoenenpoetser op mijn schoenen en biedt aan deze voor 5 sol op te knappen, dus zo’n 1,50.. Gezien de deplorabele staat van mijn schoenen maak ik graag van dat aanbod gebruik en na zeker een kwartier zwoegen zien ze er weer als nieuw uit.

Ayacucho gaat vooruit, de auto’s zien er beter uit en het aanbod van winkels is flink toegenomen (bron: Karin). Alleen mogen ze hier en daar nog wel wat aan de straat doen, grote gaten zijn geen uitzondering en op het trottoir moet je goed kijken waar je loopt want hier en daar zie ik regelmatig een missend dekseltje van een put of een uitstekend ijzeren pin waar je je lelijk aan kunt bezeren. Ook ben ik flink alert op los hangende elektriciteitskabels die op “veilige Peruaanse hoogte” bengelen, dat wel zeggen dat iedereen rond de 1,75 lengte maar beter op zijn hoede is..

Dan het verkeer in Ayacucho.. Dat laat zich het beste omschrijven als een gezellige chaos. Op de plekken waar nu stoplichten hangen (10 jaar geleden bestonden die hier niet) is het allemaal vrij overzichtelijk maar zonder deze hulpmiddelen moet je toch wel over een gezonde portie doorzettingsvermogen beschikken om hier te kunnen overleven als chauffeur. Voorrangsregels gelden niet.. Het is een kwestie van de ander klem zetten om door te kunnen rijden, voetgangers zijn hun leven niet zeker want als je denkt dat een Peruaan wel even stopt dan heb je het lelijk mis. Het recht van de sterkste geldt hier en als voetganger delf je dan snel het onderspit. Daarbij toetert zo’n beetje iedereen en na enige bestudering van dit interessante fenomeen blijkt de functie hier voornamelijk van om aan te geven dat ze er aan komen. Ook op doorgaande wegen toeteren auto’s zodra ze eraan komen zodat je op je hoede bent en ze hard kunnen doorrijden.

Een auto huren raad ik dus ten zeerste af en dat hoeft ook helemaal niet want de meeste auto’s die hier rijden zijn taxi’s en die zijn zéér betaalbaar. Er zijn 2 soorten: de gewone auto zoals wij die kennen en de Moto-taxi een soort driewieler in het groot waar 2 personen in mee kunnen. De Moto-taxi’s zijn uitgevoerd in verschillende felle kleurtjes en geven Ayacucho een vrolijke uitstraling. Een ritje kost afhankelijk van de afstand in de stad 3 tot 6 sol, (0,90 tot 1,80) waarbij de Moto-taxi altijd iets goedkoper is. Een klein fooitje extra wordt zéér gewaardeerd door de volgens mijn ervaring altijd vriendelijke chauffeurs.